Një analist me
përvojë i Ballkanit thotë se një marrëveshje gjithëpërfshirëse mes Kosovës dheSerbisë, nuk mund të mos ta ketë elementin territorit. James Hooper, ish-zyrtari Departamentit të Shtetit, në një intervistë për Zërin e Amerikës kritikoikancelaren gjermane Angela Merkel dhe kryeministrin e Kosovës, RamushHaradinaj, pasi siç tha ai bllokuan një marrëveshje të mundshme pa pasur njëalternativë. Në bisedën me kolegen Keida Kostreci, zoti Hooper tha se situata ekrijuar kërcënon stabilitetin dhe se Shtetet e Bashkuara e kanë vullnetin tëangazhohen por duan të shohin perspektivën për një zgjidhje.Zëri i Amerikës:
Zoti Hooper, procesi i negociatave mes Prishtinës dhe Beogradit ka ngecur përnjë kohë të gjatë dhe një nismë e Gjermanisë dhe Francës për të ripërtërirëprocesin dështoi. Çfarë ndodh më tej? Cila mendoni se është rrugëdalja?James Hooper:
Tani duhet të presim të shohim a do të ketë një zgjidhje, sepse ka trealternativa mes Kosovës dhe Serbisë. Nëse duan një marrëveshje, e vetmjamundësi është ajo e një marrëveshjeje gjithëpërfshirëse. Nuk besoj se ka asnjëshans për një marrëveshje graduale ose të pjesshme. Marrëveshja e zonjës(Catherine) Ashton kur ishte shefe e politikës së jashtme të BE-së, ishte epjesshme dhe graduale dhe asnjëra nga palët nuk e zbatoi atë plotësisht.Shoqata e komunave serbe parashikohej nga marrëveshja dhe nuk u zbatua, nuk upranua, u bë shumë e debatueshme në Kosovë, ku u pa si një mënyrë për Beogradintë ndërhynte në politikën e Kosovës. Unë e lexoj moszbatimin e marrëveshjes sifundin e perspektivës për ndonjë marrëveshje të pjesshme. Kjo është një ngarealitetet e vështira që unë kam kuptuar nga negociatat e viteve të fundit,veçanërisht vitin e fundit dhe muajt e fundit. Presidentët Thaçi dhe Vuçiç ponegocionin një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe arsyeja që ajo dështoi ishtenë fakt jo se serbët dhe shqiptarët nuk mund të binin dakord, në fakt ishinshumë pranë marrëveshjes. Sigurisht duheshin sqaruar disa detaje por nëpërgjithësi, për konceptin e përgjithshëm kishin rënë dakord. Problemi ishte sepopulli i Kosovës nuk donte të pranonte një shkëmbim territori si pjesë të njëmarrëveshjeje gjithëpërfshirëse. Po ashtu as Gjermania, zonja Merkel nuk donteta pranonte dhe kështu e bllokoi. Unë i kuptoj shumë mirë ndjeshmëritë që mundtë kenë gjermanët për paprekshmërinë e kufijve dhe territorit, që vijnë ngaLufta e Dytë Botërore dhe Lufta e Ftohtë, por kjo nuk funkisonon në Ballkan,atje është ndryshe. …Zëri i Amerikës:
Çfarë nuk funksionon?James Hooper: Nuk
kishte kufi mes Kosovës dhe Serbisë. Ishte një kufi i brendshëm që ështëzhvendosur dhe ndryshuar brenda Jugosllavisë, nuk ishte një kufi i jashtëm mesdy vendesh, kështuqë kufiri i jashtëm duhej të caktohej dhe për të duhet tëarrihej marrëveshje. Sipas mendimit tim, suksesi që pati zoti Haradinaj për tabllokuar këtë në Kosovë, përmes tarifave dhe suksesi që pati kancelarja Merkel– dhe mendoj që kundërshtimi i saj ishte më vendimtar sesa ai i zotit Haradinaj– për ta bllokuar, do të thotë se Evropa, Bashkimi Evropian, ose më saktëGjermania nuk është e gatshme të pranojë këmbime territori, si çmim për njëmarrëveshje gjithëpërfshirëse mes Kosovës dhe Serbisë. Pra realiteti i parë ivështirë është se nuk ka më vend për marrëveshje të pjesshme, graduale. Sëdyti, nëse marrëveshja duhet të jetë gjithëpërfshirëse, meqenëse nuk mund tëketë një të tillë të pjesshme. Për ta arritur atë – dhe kjo nuk është pranuar,megjithëse është pranuar nga Presidentët Thaçi dhe Vuçiç – duhet të ketë njëkëmbim territori. Ky është realiteti. Unë e kuptoj kur shqiptarët e Kosovës,paraqesin kërkesat e tyre maksimale dhe thonë se nuk duan ta pranojnë, por kjodo të thotë se nuk do të ketë marrëveshje dhe mendoj që ajo që bëri zonjaMerkel që mendoj se ishte bërë me një koordinim, të paktën de facto, sepseduket se ka ngjashmëri mes veprimeve të tyre, mes bllokimit nga brenda të njëmarrëveshjeje gjithëpërfshirëse nga ana e zotit Haradinaj në Kosovë, dhebllokimit në Berlin në nivelin evropian nga kancelarja Merkel. Përshtypja imeështë që ata nuk i kuptojnë këto realitete. Dhe nëse unë nëse nuk ka vend përnjë marrëveshje të pjesshme dhe nuk duan të paguajnë çmimin e shkëmbimit tëterritoreve për një marrëveshje gjithëpërfshirëse, realiteti i tretë është qërrjedhimisht do të ketë dhunë dhe flas këtu mes Kosovës dhe Serbisë. Ato do tëfillojnë të rrëshqasin gradualisht dhe papritur do të shpërthejë dhuna.Sepse Serbia
është një shoqëri shumë nacionaliste dhe siç po shohim edhe Kosova ështëshoqëri nacionaliste, po të kesh parasysh mbështetjen që pati zoti Haradinaj.Kur ke nacionalistë të fortë nga të dyja anët, mundësia për dhunë rritet nëmënyrë të konsiderueshme, sepse ka më pak aftësi që njerëzit të ushtrojnëvetëpërmbajtje. Gjëja kryesore që unë kritikoj është se kancelarja Merkel dhekryeministri Haradinaj, bllokuan një marrëveshje gjithëpërfshirëse pa pasur njëalternativë tjetër nga ana e tyre.Zëri i Amerikës:
Beogradi kushtëzon rifillimin e bisedimeve me heqjen e tarifave të Kosovës ndajmallrave serbe. Prishtina ngul këmbë se nuk do ta bëjë këtë derisa Serbia nukndryshon qasjen ndaj shtetësisë së Kosovës. Si mund të zgjidhet ky ngërç?James Hooper:
Duket se kryeministri Haradinaj do që Serbia të japë që në fillim tënegociatave atë për të cilën duhet rënë dakord në fund. Ai e di që nuk ka asnjëshans që Serbia ta pranojë këtë. Kjo nuk do të ishte negociatë, do të ishtethjesht paraqitje e kërkesës maksimale (nga ana e Kosovës). Është një përpjekjepër bllokim negociatash dhe për të penguar marrëveshjen. Çështja shtrohet se sit’i çosh përpara negociatat dhe të arrish një marrëveshje mes Kosovës dheSerbisë, që unë mendoj se do ta rriste konsiderueshëm sigurinë e Kosovës, nënjë botë që është bërë më e rrezikshme vitet e fundit.Zëri i Amerikës:
Në një intervistë për Zërin e Amerikës para disa kohësh ju thatë se çështja etarifave i ka dëmtuar rëndë marrëdhëniet mes Prishtinës dhe Uashingtonit. Ngaana tjetër, Presidenti Thaçi ka thënë se nuk mund të ketë negociata paangazhimin e Shteteve të Bashkuara. Si mund të bashkëekzistojnë këto dyrealitete?James Hooper:
Mendoj se Shtetet e Bashkuara janë të gatshme të luajnë një rol shumë aktiv përtë ndihmuar Kosovën dhe Serbinë të arrijnë një marrëveshje gjithëpërfshirëse.Dhe mendoj se e ka bërë këtë. Ndihmës Sekretari (në detyrë) Reeker ishte nëtakimin e nivelit të lartë të Bratislavës dhe ka qenë shumë i angazhuar nëproces dhe mendoj se Shtetet e Bashkuara ishin të gatshme të ishin plotësishttë angazhuara për të lehtësuar negociatat dhe për t’i dhënë fund këtijproblemi. Kur nuk ka shpresë më për një marrëveshje të gjerë, apo për përparim,nuk është se Shtetet e Bashkuara e harrojnë Kosovën, por kjo çështje bie nëlistën e përparësivë, bëhet më pak e rëndësishme dhe qeveria amerikane ikushton më pak rëndësi Kosovës. Dhe Kosova kishte më shumë për të humbur seSerbia nuk kishte marrëdhënie të afërt me Shtetet e Bashkuara.Zëri i Amerikës:
Presidenti Donald Trump u ka bërë thirrje dy vendeve që të arrijnë njëmarrëveshje sa më parë që të jetë e mundur. A mendoni se ekziston ende mundësiapër një marrëveshje deri në fund të vitit?James Hooper: Jo.
Sipas gjykimit tim nuk do të ketë marrëveshje gjithëpërfshirëse deri në fund tëvitit 2019. Koha më e hershme që kjo mund realizohet është viti 2020. Jam shumëi shqetësuar se vdekja e kësaj marrëveshjeje specifike për të cilën zoti Vuçiçdhe zoti Thaçi kishin rënë dakord, shkaktuar nga kancelarja Merkel dhekryeministri Haradinaj, asgjësoi perspektivën për një marrëveshjegjithëpërfshirëse. Vështirësia tanë është nëse është e mundur që të ringjalletnjë marrëveshje gjithëpërfshirëse, që të shfaqet një alternativë që ta pranojnëtë dyja palët. Vështirësia tani është që të mbahet gjallë koncepti i njëmarrëveshjeje të gjerë që të përfshijë shkëmbim territori. Realiteti përKosovën është që nëse nuk ka një element territorial, nuk do të ketë njëmarrëveshje gjithëpërfshirëse. Dhe nuk besoj që në Kosovë kanë arritur në pikënqë ta pranojnë një gjë të tillë.Zëri i Amerikës: Të dy presidentët, Hashim Thaçi dhe Aleksandër Vuçiç janë në pushtet për një kohë të gjatë dhe nuk arritën të sigurojnë një marrëveshje. Kur nuk kanë qenë në gjendje ta bëjnë këtë deri tani, pse do të mendohej që tani mund të jenë në gjendje?
James Hooper: Unë mendoj se zoti Vuçiç dhe zoti Thaçi kanë arritur shumë. Ata kanë kapërcyer barrierat e komunimit mes Kosovës dhe Serbisë në nivelin zytar. Ata kanë kanalet e veta të komunikimit. Ata kanë qenë në shumë takime bashkë dhe ky nuk është sekret. Kanë pasur rast, të flasin, të kuptojnë njëri-tjetrin të shohin se ç’perspektivë ka pala tjetër, të shohin se çfarë u duhet të bëjnë për të realizuar një marrëveshje. Mendoj se ata kanë arritur mjaft mirëkuptim dhe kjo është një arritje e jashtëzakonshme. Ata nuk u mjaftuan me kaq. E përdorën këtë mirëkuptim për të arritur një marrëveshje me ndërmjetësimin e zonjës Ashton, dhe për të parandaluar shkallëzime, si edhe në përpjekje për marrëveshjen gjithëpërfshirëse. Arsyeja që nuk e arritën ishte se Gjermania bllokoi zotin Vuçiç dhe zoti Haradinaj bllokoi zotin Thaçi. Mendoj se ishte një arritje e madhe dhe u bllokua nga BE-ja. Dhe kjo është e jashtëzakonshme. Kur të shkruhet historia e kësaj periudhe, njerëzit do të shohin se çfarë zhvillimi i jashtëzakonshëm ishte ky, që Bashkimi Evropian bllokoi një marrëveshje të tillë./VOA