Vizita e të besuarit të Putin në Serbi: Për “mercenarët” apo për diversionin në Ballkan?

Mediat pro-qeveritare në Serbi kanë raportuar se oficeri i parë i inteligjencës së Kremlinit, Nikolai Patrushev, i cili është bashkëpunëtor i ngushtë i presidentit rus, Vladimir Putin, do të vizitojë Beogradin më 28 shkurt. Sipas këtyre raportimeve, që kanë arritur edhe në mediat ndërkombëtare, Patrushev do të bisedojë me zyrtarët serbë për pretendimet se “mercenarët” nga Kosova, Shqipëria dhe Bosnje e Hercegovina “do të luftojnë në Ukrainë kundër palës ruse”.

Ky informacion është prezantuar së voni nga ministri i Jashtëm rus, Sergei Lavrov. Konfirmim zyrtar për këtë vizitë nuk ka ende, pasi Presidenca e Serbisë nuk u është përgjigjur pyetjeve të Radios Evropa e Lirë për çështjen në fjalë. Paralajmërimi i kësaj vizite nga zyrtarët rusë është bërë në ditët kur konflikti midis Ukrainës dhe Rusisë po përshkallëzohet.

Më 21 Shkurt, presidenti rus, Vladimir Putin, ka marrë vendim për njohjen e rajoneve separatiste të Ukrainës, Donjeck dhe Luhansk, si shtete të pavarura. Putin po ashtu ka urdhëruar dërgimin e trupave atje. Perëndimi ka nisur t’iu përgjigjet veprimeve të Moskës me sanksione të reja kundër individëve dhe rajoneve separatiste. Rusia, në fakt, është nën sanksione qëkur ka aneksuar në mënyrë të paligjshme Gadishullin ukrainas të Krimesë, në vitin 2014, dhe ka nisur mbështetjen për lëvizjen separatiste në lindje të Ukrainës.

Luftimet midis separatistëve pro-rusë dhe forcave qeveritare të Ukrainës, që vazhdojnë ende, kanë lënë mbi 14,000 njerëz të vrarë. Me nisjen e konfliktit, tetë vjet më parë, në anën e separatistëve pro-rusë janë gjetur edhe vullnetarë kryesisht nga Serbia dhe nga Republika Sërpska – entiteti serb në Bosnje e Hercegovinë. Kjo është konfirmuar nga hetimet gjyqësore në Serbi dhe Bosnje e Hercegovinë, ku ligji e ndalon pjesëmarrjen në fushëbetejat e huaja.

Në anën tjetër të frontit, atë të forcave ukrainase, kanë qenë luftëtarë nga Kroacia, si pjesë e batalionit të ekstremit të djathtë Azov, kanë nxjerrë në pah raportet hulumtuese.

Rashiti: Patrushev nuk shkon në Beograd për “mercenarët”

Informacioni se “mercenarë” nga Kosova, Shqipëria dhe Bosnje e Hercegovina po shkojnë në Ukrainë, është publikuar më 18 shkurt nga agjencia ruse e lajmeve TASS, e cila ka cituar një deklaratë të ministrit të Jashtëm rus, Sergei Lavrov. Më 20 shkurt, autoritetet e Kosovës i kanë hedhur poshtë pretendimet e Lavrovit si të pavërteta.

Naim Rashiti, drejtor i Grupit të Ballkanit për Politika në Prishtinë, thotë për Radion Evropa e Lirë se vizita e Patrushevit në Serbi është e nivelit të lartë dhe arsyeja e vërtetë e saj, sipas tij, është çështja e pozicionimit të Serbisë dhe presidentit të saj, Aleksandar Vuçiç, ndaj krizës Ukrainë-Rusi.

“Ai nuk vjen [në Beograd] për mercenarë të Kosovës dhe Shqipërisë, por për atë se cili është plani… Kjo është pjesë e fushatës dhe planit, të cilin është vështirë ta dimë dhe jam i bindur që as Vuçiçi nuk e di… Pra, a do Putini edhe një krizë tjetër në Ballkan dhe a do të jetë Rusia pjesë e kësaj loje? Unë mendoj që Vuçiçi e ka zgjidhjen më të rëndë tani”, thotë Rashiti.

Hila: Diversion në prapavijat e NATO-s

Ish-diplomati dhe ish-zëvendësministri i Mbrojtjes i Shqipërisë, Dritan Hila, vlerëson se Kremlini nuk shqetësohet për “mercenarët” që pretendon se luftojnë në krah të Ukrainës. Sipas tij, shqiptarët dhe boshnjakët nuk kanë asnjë motiv që të luftojnë në Ukrainë. Ai thotë se vizita e Patrushevit në Beograd ka të bëjë me, siç shprehet, diversionin që Putin kërkon të ngjallë në prapavijën e NATO-s.

“Në këtë rast, Shqipëria është një vend i përshtatshëm, e sidomos Kosova. Është dëshira e Putinit që të ngjallë diversion në prapavijat e NATO-s, në mënyrë që ajo të merret me prapavijat e saj dhe të mos e ketë vëmendjen për të ndihmuar Ukrainën që të vetëmbrohet”, thotë Hila për Radion Evropa e Lirë.

Deputetët e Kuvendit të Kosovës i kanë bërë thirrje Qeverisë që të mbajë një mbledhje për sigurinë kombëtare, pas vendimit të Putinit për Donjeckun dhe Luhanskun.

Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, ka thënë se do të veprojë në koordinim me SHBA-në, Bashkimin Evropian dhe NATO-n. Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës në Kosovë ka thënë se presidenti rus “ka bërë dhe vazhdon të bëjë luftëra kundër demokracisë në Evropë”.

“Kosova qëndron përkrah Ukrainës kundër agresionit rus. Putin po lufton edhe një herë kundër një demokracie paqësore. Ai ka zhvilluar luftëra hibride kundër demokracive në të gjithë Evropën për vite me radhë. Bota e lirë duhet t’i përgjigjet me vendosmëri Putinit dhe përfaqësuesve të tij”, ka shkruar MPJD në Tëitter.

Ministrja e Punëve të Jashtme e Shqipërisë, Olta Xhaçka, ka dënuar vendimin e presidentit rus, Vladimir Putin, për Donjeckun dhe Luhanskun, duke thënë se ai përbën shkelje të ligjit ndërkombëtar, sovranitetit dhe integritetit të Ukrainës.

“Shqipëria është e bashkuar me partnerët dhe aleatët në mbështetje të Ukrainës”, ka thënë ajo përmes një postimi në Tëitter.

“Rusia do të tentojë ta fusë Serbinë nën shërbimin e saj”

Presidenti serb, Aleksandar Vuçiç, ka thënë më 21 Shkurt se ka shqetësime se kriza e Ukrainës “mund të përhapet në pjesë të tjera të Evropës dhe në botë, e sidomos në Ballkanin Perëndimor”, ka transmetuar agjencia e lajmeve AFP. Vuçiç ka vlerësuar se edhe Serbia do të përjetojë presion të madh, për shkak të ngjarjeve botërore që, sipas tij, do të shkaktojnë krizë në disa fusha.

Naim Rashiti, nga Grupi i Ballkanit për Politika, vlerëson se Vuçiç, deri më tash, ka manovruar brenda një situate mjaft të rehatshme për të, duke e ruajtur, siç thotë, balancën e marrëdhënieve me vendet perëndimore, por edhe me Rusinë. Rashiti thotë se situata e rehatshme për Vuçiçin ka përfunduar dhe shton se, sa më shumë që të thellohet kriza në Ukrainë, Serbia do ta ketë më të vështirë të ruajë balancën dhe operimin ndërmjet dy poleve.

“Tash do të jetë një situatë, ku Serbia do të ekspozohet ndaj presionit të Rusisë që ta mbështesë atë dhe jo vetëm që ta mbështesë në raport me Ukrainën, por edhe për situatën në Ballkan. Kjo për mua mbetet pika kyçe. Pra, a do ta përdorë Rusia Serbinë për të shkaktuar kriza të reja në Ballkan, në mënyrë që të mos thuhet se vetëm Ukraina është një krizë, apo do ta përdorë Serbinë vetëm për çështjen e Ukrainës, ku për shembull ia bllokon gazin, ia rrit çmimet dhe ia targeton pjesët ekonomike…”, thotë Rashiti.

Sipas tij, Vuçiç gjendet në situatën më të vështirë se cilido lider tjetër në rajonin e Ballkanit.

“Pa asnjë dyshim, nëse Putini nuk e vendos Serbinë në shërbim të tijin, qoftë ekonomik, qoftë financiar, qoftë përmes furnizimit, apo edhe për t’i shërbyer në kriza, [Vuçiç] mund të ballafaqohet edhe me rrezikimin e jetës së tij. Është situata më e rëndë e mundshme e sigurisë dhe ka paqartësi shumë të mëdha”, vlerëson Rashiti.

“Rusisë i mjafton çfarëdo diversioni”

Ish-ministri i Mbrojtjes i Shqipërisë, Dritan Hila, thotë se është e kuptueshme që pozicioni i presidentit serb, Vuçiç, është i komplikuar. Por, sipas tij, “Moska do të luajë me të derisa të gjejë një opsion tjetër, që nënkupton një nacionalist fanatik serb”.

Megjithatë, sipas tij, Serbia aktualisht nuk ka potenciale ushtarake të atilla që t’i qëndrojë në krah Rusisë.

“…por, diversionin mund ta bëjë fare mirë, duke i krijuar problematika ‘krijesës së NATO-s’ në Ballkan, e cila është Kosova. Sa do të jetë e gatshme Serbia që të sakrifikohet për Rusinë, kjo mbetet të vlerësohet nga ata. Por, mos harroni që një herë i kanë bërë kurban në kohën e Luftës së Parë Botërore… Ngjashëm janë bërë kurban edhe në kohën e Luftës së Dytë Botërore, sepse dihet që shkrepësja mund t’i vendosë zjarrin një fuqie me barut, por është e sigurt që do të digjet edhe vetë”.

“Nuk e di se sa të vetëdijshëm do të jenë serbët, që duke qenë në prapavijat e thella të NATO-s, nuk mund t’i shkaktojnë probleme. Janë shumë të vegjël për t’i shkaktuar probleme NATO-s. Ndërkaq, Rusisë i mjafton çfarëdo diversioni, kudo që ka rusofilë që të ngjallin probleme”, thotë Hila.

Prej nga janë luftëtarët e Bosnje e Hercegovinës?

Agjencia për hetim dhe mbrojtje e Bosnje e Hercegovinës (SIPA) bën të ditur për Radion Evropa e Lirë se nuk ka informacione për shkuarjen dhe rekrutimin e qytetarëve të Bosnje e Hercegovinës në Ukrainë.

Por, në raportin e fundit të publikuar nga Ministria e Sigurisë e Bosnje e Hercegovinës thuhet se nga viti 2014 deri në vitin 2019, në fushëbetejën ukrainase kanë qenë gjithsej 11 shtetas të Bosnje e Hercegovinës.

“Shtetasit e Bosnje e Hercegovinës, të përfshirë në armiqësitë në Ukrainë, nuk u përkasin strukturave të krahut të djathtë ekstrem. Për momentin, në fushëbetejën ukrainase ndodhet një shtetas i Bosnje e Hercegovinës”, thuhet në raport.

Gjithashtu shtohet që gjatë vitit 2019 nuk janë regjistruar shkuarje të reja të qytetarëve nga Bosnje e Hercegovina në Ukrainë.

I akuzuari i parë në Bosnje e Hercegovinë për pjesëmarrje në luftën në Ukrainë në anën pro-ruse, Gavrillo Steviç, nga Republika Sërpska, është liruar nga Gjykata e Bosnje e Hercegovinës, më 10 Mars të vitit 2020.

Gjatë gjyqit, Steviç ka pranuar se ka qenë në Ukrainë, por “për motive humaniste”.

Gjykata ka deklaruar se nuk mund të përcaktojë nëse Steviç ishte pjesë e një formacioni paraushtarak, megjithëse ishte paraqitur në një fotografi që e tregonte atë me uniformë ushtarake dhe me armë.

Ai nuk është i vetmi nga Bosnje e Hercegovina që dyshohet se ka luftuar në Ukrainë.

Në listën e publikuar nga autoritetet ukrainase janë edhe Nemanja Ponjeviç, Davor Saviçiç, Radosllav Millojeviç, Sllavenko Kuzmanoviç dhe Zhivan Vuksanoviç.

Nga cili shtet kanë shkuar qindra luftëtarë?

Në dhjetor të vitit 2018, ambasadori i Ukrainës në Beograd, Oleksander Aleksandroviç, ka thënë se më shumë se 300 qytetarë të Serbisë kanë shkuar për të luftuar në anën e separatistëve pro-rusë në lindje të Ukrainës.

Të dhënat zyrtare nga gjykatat, që i ka siguruar Radio Evropa e Lirë në nëntor të vitit 2021, kanë treguar se në periudhën 2015-2018 janë dhënë 32 aktgjykime.

Të gjitha aktvendimet janë miratuar në bazë të marrëveshjes për pranimin e fajësisë.

Në 28 raste, gjykata i ka dënuar të pandehurit me burgim me kusht, ndërsa katër persona janë dënuar me arrest shtëpiak për gjashtë muaj.

Në Serbi, për organizimin e pjesëmarrjes në një luftë apo konflikt të armatosur në një vend të huaj, rrezikohet dënimi me burgim nga dy deri në dhjetë vjet.

Në vitin 2021, sipas të dhënave të siguruara nga Radio Evropa e Lirë, Serbia ka miratuar aktvendimin e parë gjyqësor për organizimin e pjesëmarrjes në luftën në territorin e pushtuar në Ukrainë.

I akuzuari është dënuar me gjashtë muaj burgim shtëpiak. Emri i të dënuarit nuk është publikuar.

Vendimi gjyqësor thotë se i pandehuri “është bashkuar më parë me forcat pro-ruse si vullnetar” në Ukrainën lindore dhe se në shtator të vitit 2014, së bashku me një person tjetër nga Kolumbia – emri i të cilit është gjithashtu i panjohur në vendim – ka themeluar formacionin paraushtarak “Brigada Ndërkombëtare” (Unite Continentale), i përbërë nga serbë, francezë dhe spanjollë.

Në dokumentin e Prokurorisë së Përgjithshme të Ukrainës, të vitit 2018, të cilin e ka parë Radio Evropa e Lirë, thuhet se “Unite Continentale” është një lëvizje gjeopolitike e ekstremit të djathtë, është themeluar në verën e vitit 2014 në Beograd dhe kritikon BE-në dhe NATO-n.

Predrag Petroviç, nga Qendra joqeveritare e Beogradit për Politikë të Sigurisë, i cili ka analizuar luftën në fushëbetejat e huaja, thotë për Radion Evropa e Lirë se politika e butë e dënimeve nga shteti, inkurajon vullnetarët të kthehen në fushat e betejës.

“Pas vendimeve të tilla, kemi pasur raste kur individët janë kthyer në front në Ukrainë, në Donbas [Luhansku dhe Donjecku], ndërsa disa kanë marrë pjesë edhe në konfliktin në Siri, në kuadër të kompanisë ushtarake private ruse, Ëagner”, thotë Petroviç.

Sipas tij, në rast të shpërthimit të ndonjë konflikti më të madh ndërmjet Ukrainës dhe Rusisë, mund të pritet që një numër i caktuar njerëzish nga Ballkani Perëndimor “të kthehen” në front.

“Numri i vullnetarëve që do të shkonin është mjaft i vogël në krahasim me numrin e ushtarëve që janë atje [në dhe rreth Ukrainës]. Por, kjo mund të ketë peshë të madhe politike në situatën konfliktuoze të Ukrainës dhe Rusisë, gjegjësisht Perëndimit dhe Rusisë”, thotë Petroviç.

Luftëtarët kroatë në batalionin Azov

Njëzet qytetarë kroatë kanë luftuar kundër separatistëve pro-rusë në lindje të Ukrainës, gjatë periudhës 2014-2015, sipas një sondazhi të portalit Balkan Insight, të publikuar në vitin 2019.

Shtohet se shtetasit kroatë ishin vullnetarë të batalionit Azov, një formacion paraushtarak i krahut të djathtë.

“Një nga motivet e tyre kryesore ishte të kundërshtonin rusët dhe serbët”, thotë Petroviç.

Radio Evropa e Lirë nuk është në dijeni se ndaj ndonjërit prej vullnetarëve kroatë është zhvilluar ndonjë procedurë gjyqësore.

Në vitet pas fillimit të konfliktit në Ukrainë, batalioni Azov është përfshirë në Gardën Kombëtare të Ukrainës, nën komandën e Ministrisë së Punëve të Brendshme.

Kjo ka qenë një mënyrë për të zyrtarizuar komandën dhe financimin e njësive të ndryshme paraushtarake, që kanë luftuar kundër separatistëve pro-rusë në vitet e para të luftës në Donbas.

Siç ka marrë vesh Radio Evropa e Lirë, veteranët e batalionit Azov janë pjesë e Korpusit Kombëtar – një organizatë politike e ekstremit të djathtë.

Korpusi kombëtar është identifikuar në raportin e Departamentit amerikan të Shtetit në vitin 2018 si një “grup nacionalist i urrejtjes”.

Në dokumentet e dorëzuara në Gjykatën Federale të SHBA-së në vitin 2018, Byroja Federale e Hetimit (FBI) ka vënë në dukje “lidhjen e Azovit me ideologjinë neo-naziste dhe përdorimin e simboleve naziste” dhe ka theksuar se ky batalion “besohet se ka marrë pjesë në trajnimin dhe radikalizimin organizatave supremaciste në SHBA”.

Një vendim gjyqësor në Mal të Zi

Në Mal të Zi është marrë një vendim gjyqësor për shkak të pjesëmarrjes në luftimet në Ukrainë.

Shtetasi malazez, Marko Baroviç, është dënuar për pjesëmarrje si vozitës dhe revolverist në konfliktin në lindje të Ukrainës, nga 27 marsi deri më 17 korrik, 2015.

Baroviç është dënuar me gjashtë muaj burgim për pjesëmarrje në një njësi të huaj ushtarake.

Kush i ofron mbështetje Ukrainës?

Millorad Dodik, anëtari serb i Presidencës së Bosnje e Hercegovinës, ka thënë më 22 shkurt në Banja Llukë se Bosnje e Hercegovina duhet të jetë “plotësisht neutrale” në lidhje me ngjarjet në Ukrainë.

Dodik ka komentuar kështu deklaratat e dy anëtarëve të tjerë të Presidencës, kroatit Zhelko Komshiq dhe boshnjakut Shefik Xhaferoviq, të cilët e kanë dënuar sulmin rus ndaj integritetit territorial dhe sovranitetit të Ukrainës.

Presidenti serb, Aleksandar Vuçiç, ka thënë më 22 Shkurt se do të dënojë njohjen e pavarësisë së rajoneve separatiste të Ukrainës, kur presidenti i atij vendi, Volodymyr Zelenskyi, t’i dënojë në televizion bombardimet e NATO-s ndaj Serbisë, në vitin 1999.

Ai ka reaguar në këtë mënyrë ndaj deklaratës së ambasadorit të Ukrainës në Serbi, se Ukraina dhe populli ukrainas presin që Serbia të dënojë vendimin e Rusisë për të njohur pavarësinë e Donjeckut dhe Luhanskut.

“Ne jemi një vend i vogël dhe nuk duam të privojmë veten nga mundësia për të vazhduar miqësitë me disa dhe ne nuk vendosim në asnjë mënyrë për fatin e Ukrainës”, ka thënë Vuçiç për televizionin serb, Pink.

Vuçiç ka përsëritur se politikë e Serbisë është neutraliteti ushtarak, por ka thënë se politika serbe nuk është neutrale dhe se nuk do të heqë dorë nga miqësitë tradicionale.

“Serbia gjithmonë ka mbështetur integritetin e Ukrainës dhe nuk ka pasur ndryshime”, ka thënë ai.

Gjatë thellimit të krizës në Ukrainë, Kosova, në disa raste, ka deklaruar se i ofron mbështetje Ukrainës. Ministria e Mbrojtjes e Kosovës ka njoftuar se i vë në dispozicion të Shteteve të Bashkuara të Amerikës njësitë e caktuara të Forcës së Sigurisë së Kosovës, në rast se është e nevojshme.

Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Shqipëria, si anëtare të aleancës së NATO-s, i kanë ofruar mbështetje të plotë Ukrainës./REL